Elektronik Sigara ve IQOS, Isıtılmış Tütün Ürünleri
Nikotin salım mekanizması geleneksel sigaradan farklıdır. Yanarak değil, çok yüksek ısıyla ısıtılarak elde edilmektedir ve bazı zararlı katkı maddeleri içermektedir. E-sigaranın daha az zararlı olduğu ve sigara bırakmak için kullanılabileceği ileri sürülmekle birlikte, bilimsel gerçekler bunu tam olarak desteklememektedir. IQOS “I Quit Ordinary Smoking” cümlesinin baş harflerinden oluşmaktadır. Sigara kullanımına çağrışım yapmaktadır.
Tarihçesi
Günümüzdeki e-sigaranın ilk formu 1963’te yayınlanan bir U.S patent başvurusunda ortaya çıkmıştır. Herbert A. Gilbert 1965 Ağustos’unda bunun için patent almıştır (1). Son e-sigara cihazı ise, 2003 yılında Çinli Eczacı Hon Lik tarafından geliştirilmiştir.
ABD’de e-sigara satışları 2007’den beri hızla artmıştır. Reklamlar ve internetten pazarlama biçimleri hem yetişkinler hem de gençler arasında e-sigara kullanımında büyük bir artışa neden olmuştur. 2013 yılında ruhsat almasından sonra ise normal sigara satışları azalırken e-sigara satışlarında artış olduğu dikkati çekmektedir (1)
E-sigara Cihazları
E-sigara cihazları batarya, solüsyonun konduğu bir rezervuar, bir ısıtıcı parçası, bir atomizer ve kullanıcının inhale edeceği bir ağızlık kısmından oluşmaktadır. Solüsyonlar çok değişik içeriktedir. Nikotin içerenler ve nikotin içermeyenleri vardır. Sıvıda propilen glikol ve/veya sıvı gliserin, diacetyl ve tatlandırıcılar vardır. Satıcılar tarafından bu tatlandırıcıların tamamen bitkisel olduğu ifade edilmektedir.
Dört kuşak e-sigara cihazı vardır. İlk e-sigara cihazları normal sigaraya benzer şekilde tasarlanmıştır (cigalike). Kartuşla kullanılmaktadır.
İkinci kuşak cihazlar biraz daha büyük ve dolma kaleme benzeyen cihazlardır. “Tank sistemi” denmektedir. Daha önceki kartuş modellerinden daha fazla sıvı konulabilen, görülebilir bir rezervuara sahiptirler. Üçüncü ve dördüncü kuşak e-sigara cihazları ise tamamen mühendislik ürünleridir. Estetik olarak değişik yapılardadır, kare, dikdörtgen şeklinde, farklı renklerde, farklı büyüklüklerde, bataryaları ve atomizerleri değiştirilebilen, kullanıcıların kendi cihazlarını yaratabileceği “mod” özelliği bulunan cazip cihazlar haline getirilmiştir
JUUL pod cihazına ayrı bir önem vermek gerekiyor. Çünkü kartuşlarında, tütün yapraklarında bulunan nikotin tuzu olarak belirtilen ve benzoik asit ile işleme tâbi tutulduğunda sigaradaki kadar hızla nikotin kan düzeyi sağlayan bir karışım mevcuttur. Bu cihaz U.S de JUUL laboratuvarlarında üretilmiştir. Sigara içmeyi terk etmeyenlere daha güvenli bir seçenek olarak, sigara yerine kullanılmak üzere ge- liştirilmiş bir cihazdır. Flash bellek şeklinde olduğu için gençler ve çocuklar arasında, dikkat çekmeden maalesef sınıflarda bile rahatlıkla kullanılabilmektedir
Bir JUUL kartuşunda nikotinin benzoik asitle olan karışımından başka, tatlandırıcılar da vardır (2). Bunlar bitkisel aldehitlerdir. JUUL kartuşunda 20 adet sigaradaki kadar nikotin (61.6±1.5 mg/mL) ve ayrıca benzoik asit (44.8±0.6 mg/mL) bulunmaktadır. E-sigarada benzoik asit olması birkaç yolla benzen oluşmasını sağlamaktadır. Benzen oluşumu e-sigara cihazının enerjisinin yükselmesiyle artmaktadır. JUUL cihazını da kapsayan bir araştırmada çalışılan diğer iki cihazdan oldukça yüksek oranda benzen elde edilmesine rağmen JUUL cihazında saptanmamıştır. Bunu da daha düşük enerji ile çalışmasına bağlamışlardır. Benzen karsinojen bir maddedir. Uzun dönemde e-sigara kullananlarda tehlike yaratabilir (3).
E- Sigarada hangi maddeler bulunur?
1- Nikotin
Nikotin bağımlılık yapıcı bir maddedir. E-sigaraların bazıları nikotinsiz olmakla beraber çoğunda farklı oranlarda nikotin mevcuttur. Nikotin kimi cihazda göz ardı edilecek kadar düşükken kiminde normal sigaradan daha yüksek miktarda bulunmuştur. E-sigaradan alınan nikotin için değişik faktörler söz konusudur: a) e- likitteki nikotin dozu b) Kullanılan cihaz c) Kullanıcının ne sıklıkla kullandığı ve inhalasyon derinliği.
2- Propilen Glikon ve Gliserol
Propilen glikol (1,2-propandiol) bazı farmösetiklerde, kozmetiklerde, gıda maddelerinde nem tutucu olarak bulunur. Nem tutucu özelliğinden dolayı normal sigaralarda da kullanılmaktadır. Propilen glikol astımı tetikleyebilir ve gözler üzerine irritan etkisi vardır.
Etilen glikol (antifriz) insan sağlığı için zararlı bir maddedir. Ancak bir araştırmada propilen glikol/gliserol yerine (28 e-sigaranın 5’inde) etilen glikol kullanıldığı bulunmuştur. Bu araştırmada coumarin ve acetamide gibi insan sağlığı için endişe yaratabilen maddeler de saptanmıştır. Çalışılan 28 örneğin 10 tanesinin nikotinsiz olduğu söylenmesine rağmen 7 tanesinde 0.1–15 μg/ ml nikotin saptanmıştır (4).
3- Formaldehit ve Asetaldehit
Formaldehit karsinojen bir maddedir. Jensen ve arkadaşlarının yaptığı bir araştırmada; e-sigarada yüksek ısı ile salınımının arttığı gösterilmiştir. Bu araştırmanın sonucuna göre 3 ml e-sigara buharlaşması sırasında aerosolde 14.4±3.3 mg formaldehit saptanmıştır. Bir paket sigara için bu 3 mg’dır.
4- Tütüne Özgü Nitrozaminler ve Diğer Karsinojenler
5-Tatlandırıcılar
E-sigara sıvı tatlandırıcıları oldukça çeşitlidir. Zhu ve arkadaşlarının çalışmasında çoğu meyve ve şeker tadında 7000 civarında katkı maddesi olabileceği gösterilmiştir (1). Bunlar bitkisel olarak tanıtılmakta ve izinli katkı maddeleri olarak sunulmaktadır. Oysa ki gıda katkısı olarak izinlidirler ve uzun dönem ısıtılarak inhalasyon yoluyla kullanımında ne gibi etkileri olacağı bilinmemektedir.
6- Metaller
E-sigara bazı metal alaşımları da ihtiva etmektedir. Sonuçta yapımında kullanılan birtakım kablolar, plastik, silika ve metal alaşımlar vardır. Bir araştırmada on iki e-sigara markasında Cadmium, Nickel, Kurşun gibi metallerin varlığı da araştırılmış ve nikotin inhalatör ile kıyaslanmıştır. Nikotin inhalatörde bunlar eser miktarda bulunurken e-sigaralarda değişik oranlarda saptanmıştır
Palazzolo ve arkadaşlarının araştırmasında Al, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb, Zn, Cd araştırılmış ve aerosolde Ni yüksek miktarda bulunmuştur.
E-SİGARALARIN SAĞLIK ÜZERİNE ETKİSİ
E-sigaralarla alakalı sağlıklı ve güvenilir bilimsel çalışmalar maalesef yoktur. Çünkü çalışmaları standardize etmek mümkün değildir.
Solunum sistemi üzerindeki etkileri temel olarak astım ve alerji tetiklemesidir. Akciğerdeki enflamasyon ve stresle ilişkili olarak bağışıklık hücreleri artışı, glutatyon seviyesinde azalma ve endotel fonksiyon kaybı gösterilmiştir.
Kardiyak yönden bakıldığında ritim bozuklukları, tansiyon yükselmesi görülmüştür ve 24 yaşında bir olgunun kalp krizi geçirdiği bildirilmiştir. E- Sigaraların sperm sayısını azalttığı kanser hücre büyümesine ve hücre proliferasfesyona neden olduğu ve kemoterapi cevabını azalttığını dair bazı yayınlar mevcuttur.
- E-sigaranın bronşial epitel hücrelerinde birçok mikroRNA’nın (miRNA) disregülasyonuna ve oksidatif stres gen expirasyon cevabına neden olduğunu gösteren bir çalışma vardır. Bu çalışmanın sonucuna göre e-sigaranın disregülasyona neden olduğu miRNA’ların saptanmasının, e-sigara maruziyeti için bir biyobelirteç olarak kullanılabilirliği sonucuna varılmıştır (5).
- SİGARA BIRAKMA VE E - SİGARA
- E- Sigaralar, sigara bırakma tedavisinde kullanılamaz. Sigara bırakma tedavisinin doğasına ve temel kavramlarına uygun olmadığından e-sigaralar, sigara bırakma tedavisinde kullanılamaz. Bununla birlikte bir çok tedarikçi firmanın yapmış olduğu çalışmalarda bizlere bu ürünlerin sigara bırakmada bir artı sağlamadığını ve ek zararlar getirdiğini ortaya koymuştur.
- 38 çalışmanın incelendiği bir sistemik derleme ve meta analizde; E-sigara kullananlarla kullanmayanlar arasında yapılan kıyaslamada E-sigara kullananlarda terk oranı %28 olarak düşük bulunmuştur (6).
IQOS VE DİĞER ISITILMIŞ TÜTÜN ÜRÜNLERİ
- Heat not burn (HnB) denilen “ısıtılmış tütün ürünleri” tütünün yanmadan yüksek ısıyla saldığı buhardan nikotin açığa çıkmasıyla çalışmaktadır. Bu ürünler çok yüksek ısı üretmedikleri için tütünün yanmasıyla ortaya çıkan tar ve karbon monoksit salımı sınırlıdır. IQOS cihazı <350 °C ısı oluşturur.
- Farsalinos ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada; ITÜ cihazları ve normal sigara aynı oranda nikotin ihtiva ederken, ITÜ cihazlarının aeresol havasına verdiği nikotin normal sigaradan daha az, ancak e-sigaradan daha fazla bulunmuş- tur. Bunların daha uzun süreli solunmasıyla da aerosoldeki nikotin düzeyinde artış görülmemiştir. Oysaki e-sigaranın aerosolünde daha fazla nikotin saptanmıştır (7).
- Isıtılmış tütün ürünleriyle (İTÜ) ilgili çalışmalar
- Sigarayla kıyaslandığında ITÜ emisyonlarında; nikotin %18–73 arasında düşük düzeyde saptanırken, karbon monoksit’de ≥%98 azalma olduğu görüldü. Zararlı ve potansiyel zararlı maddelerde ≥%62 ve katranda da ≥%21 azalma saptandı (8).
- Auer ve arkadaşlarının sigaranın tam olarak yanmaması ( piroliz) ve tam olarak yanması (termojenik degradasyon) sonucu zararlı maddelerin oluştuğu tezinden yola çıkarak yaptıkları araştırmada IQOS cihazının da sigara gibi asetaldehid, irritant karsinojenik volatil organik bileşikler, benzo[a]piren, karsinojenik polisiklik aromatik hidrokarbonlar ve karbon monoksid açığa çıkardığını saptamışlardır(9).
SONUÇ OLARAK E-SİGARA VE TÜREVLERİ SİGARA BIRAKMA YÖNTEMLERİ OLARAK LANSE EDİLSEDE GERÇEKTE OLAN KAPALI ALANLARDA YENİ SİGARA İÇME POLİTİKALARINDAN BAŞKA BİR ŞEY DEĞİLDİR.
NİKOTİN BAĞIMLILIĞININ DEVAM ETMESİNİN YANINDA, METALLERE, KİMYASALLARA VE TATLANDIRICILARA MARUZİYET GİBİ YENİ SORUNLARI DA DOĞURMAKTADIR.
Elektronik sigara nargile ve diğer tütün ürünlerinin tedavisinde de biorezonans yöntemi etkili ve başarılı bir yöntemdir.