Ürtiker - Kurdeşen

Ürtiker (kurdeşen), eritemli ve çoğunlukla şiddetli kaşıntılı, hafif kabarık papül  veya plakların varlığı ile seyreden damarlarında işe karıştığı bir cilt reaksiyonudur.  Lezyonlar 1-2 saat içerisinde iz bırakmadan iyileşebilir. Nadiren 1-2 haftadan uzun sürer. Farklı sebeplerden dolayı uzayın özellikle 6 haftadan uzun süren ürtikere ‘’ Kronik Ürtiker’’ denir. Ürtiker böcek ısırıkları, ilaç alerjileri veya egzama ile karıştırılabilirse de iyi bir öykü ve muayene ile çoğu zaman tanınabilir.

Lezyonlar, derinin orta katmanı olan dermisteki mediyatörlerden  Histamin, bradikinin, lökotrien C4,  prostaglandin D2 ve diğer vazo aktif maddelerin salınmasından kaynaklanır. Kaşıntı bu bölgede salınan histaminden kaynaklanır.

Alerjik ürtikerde mast ve bazofil hücre üzerindeki IgE antikorları aracılığıyla antijen (alerjen) bağlanması gerçekleşir ve bu hücrelerden salınan Histamin, bradikinin ve Lökotrienler, Tip 1 reaksiyona neden olur ki bu durum alerjik ürtiker olarak tarif edilir İmmünolojik olmayan ürtiker tipinde ise, Kompleman aracılı ürtiker, viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, serum hastalığını ve transfüzyon reaksiyonlarını içerir.

MR, Tomografi sırasında verilen Radyo-kontrast ajanların yanı sıra bazı ilaçlar (opioidler, vekuronyum, süksinilkolin, vankomisin ve diğerleri)  ise IgE aracılı olmayan bir mekanizma (direkt degranülasyon) yoluyla mast hücre boşalması nedeniyle ürtikere  neden olurlar. Non-steroidal anti-enflamatuar ilaçlardan  (NSAİİ) kaynaklanan ürtiker, hem IgE aracılı hem de direkt mast hücre degranülasyonuna bağlı olabilir.

Bazı fiziksel uyarıcılar da ürtikere neden olabilir (erken basınç ürtikeri, gecikmiş basınç ürtikeri, soğuk ürtikeri ve kolinerjik ürtiker gibi) ki bunlarda çok sık görülür. Kronik ürtikerde daha çok olmakla birlikte bazı akut ürtiker vakalarında hiçbir neden bulunamayabilir. Bu durum idiyopatik ürtiker olarak tanımlanır.

Ürtikere ne sebep olabilir?

1- Gıda Alerjileri: Fındık, yer fıstığı, yumurta, süt, kabuklu deniz ürünleri ve domates gibi yiyecekler göz önüne alınmalıdır.

2- İlaç alerjileri- Tip3 hipersensitivite reaksiyonları şeklinde olabilir. Tüm ilaçlar birinci veya tekrarlayan uygulamalarda ürtiker geliştirme potansiyeli taşırlar.

3- Böcek Isırması: Böcek ısırıklarının neden olduğu ürtiker çeşidi “papüler ürtiker” şeklinde adlandırılır ve lezyonlar 24 saatten uzun sürebilir.

4- Cilt teması: Lateks, mesleki maruziyetler gibi

5-Duygusal durumlar ve stress yükü

6- Aeroalerjenler: Toz, Polen,Tüyler ve Küfler

7- Enfeksiyonlar: Viral enfeksiyonlar arasında akut viral sendromlar, hepatit (A, B ve C), Epstein-Barr virüsü ve herpes simpleks virüsü bulunur. Streptokok enfeksiyonu, çocuklardaki akut ürtiker vakalarının %17’sinin nedeni olarak bildirilmiştir.Ayrıca, kronik paraziter enfestasyonlar da ürtiker ataklarına sebep olabilmektedir.

8- Hormonal hastalıklar ve endokrin tümörler

9- Diğer nedenler: Kriyoglobulinemiler (örn. hepatit C, kronik lenfositik lö [1] semi ile ilişkili), serum hastalığı, immün kompleks kaynaklı inflamasyon, sistemik lupus eritematozus, romatoid artrit, juvenil romatoid artrit veya diğer romatolojik hastalıklar, Anti-TPO pozitifliği olan tiroidit vakaları, Lenforetiküler maligniteler (örn. kronik lenfositik lösemi) ve gebelik.

10- Fiziksel Kaynaklı olanlar: Soğuk, sıcak, basınç, vibrasyon, güneş ışığı, su, egzersiz ürtikere neden olabilir. Ayrıca kolinerjik ürtikerde de ısı,  egzersiz veya stres ile ataklar gelişebilir.

Kronik Ürtiker

Ürtiker; kabarıklık, kızarıklık ve/ veya anjioödemin eşlik ettiği klinik bir tablodur. Eritemle çevrili merkezde bir şişlik, kaşıntı ve bazen yanma hissi vardır, genellikle 30 dk ile 24 saat içinde iz bırakmadan lezyonlar kaybolur.Anjioödem ise dermisin alt tabakalarında veya mukoz membranlarda ani gelişen bazı durumlarda eritemin eşlik ettiği şişliktir, ağrı kaşıntıdan daha ön planda olabilir, genellikle 72 saat içinde geriler.

Bu klinik tablo 6 haftadan kısa süreli görülüyorsa akut ürtiker, sürekli veya aralıklı olarak (haftada en az 3 atak) 6 haftadan uzun süreli olarak görülüyorsa kronik ürtiker olarak adlandırılır. Son yıllarda kronik otoimmün ürtiker ve kronik idiopatik ürtiker tanımları yerine kronik spontan ürtiker (KSÜ) tanımlaması kabul edilmektedir. Belirlenebilir fiziksel veya diğer uyarıcıların varlığında ortaya çıkan ürtiker ise “kronik uyarılabilir ürtiker” (KUÜ) olarak tanımlanır

Ürtikerin Sınıflaması

Toplumun Dörtte birini etkiliyor.

Ürtiker (akut, kronik veya her ikisi) yaşamlarının bir döneminde nüfusun %15-25’ini etkiler. Akut ürtiker insidansı, atopisi olan kişilerde daha yüksektir ve sıklıkla çocuklarda ve genç erişkinlerde görülür. Bazı hastalarda aynı anda veya ayrı olarak ortaya çıkan hem ürtiker hem de anjiyoödem olabilir. Hastaların yaklaşık %50’sinde ürtiker ve anjiyoödem birlikteyken, %40’ında tek başına ürtiker ve %10’unda yalnızca anjiyoödem vardır.Kalıcı Renk değişikliği nadiren olur.

Kaşıntı, kızarıklık ve döküntü, ürtikerin primer semptomlarıdır. Kalıcı hiperpigmentasyon veya hipopigmentasyon nadir olarak görülebilir. Lezyonlar genellikle 20 dakika ile 3 saat arasında sürer, kaybolur ve sonra diğer cilt bölgele [1] rinde tekrar ortaya çıkar. Ürtiker atağı sıklıkla toplamda 24- 48 saat sürer. Akut ürtiker atakları nadiren 3-6 hafta sürebilir. Skar gelişmez.

Hastaların tarif ettiği tipik lezyonlar değişik büyüklüklerde, deriden kabarık, ödemli, pembe veya kırmızı, kaşıntılı lezyonlardır. Dar ve sıkı giysilerle oluşabilen, basınç kaynaklı lezyonlar da görülebilir. Anjiyoödemin eşlik ettiği hastalar lezyon oluşan bölgede kaşıntıdan çok ağrı veya yanma hissi bildirebilir. Bazen gözle görünür lezyon olmadan ciltte yalnızca kaşıntıyla da seyredebilir.

Ürtiker hastalarına ne sorulmalı?

Kurdeşen herhangi bir yiyecek ile ilişkili mi?

Diyetinize yeni yiyecekler eklenmiş mi?

Hasta düzenli olarak herhangi bir ilaç kullanıyor mu, yoksa yeni bir ilaç/ilaçlar başlamış mı?

Özellikle, aspirin, NSAİİ’ler, antibiyotikler, reçetesiz (OTC) ilaçlar,  gıda takviyeleri.

Hastanın yeni başlayan veya kronik bir enfeksiyonu var mı?  

Herhangi bir fiziksel uyaran var mı (örneğin, sıcak, soğuk, basınç, titreşim)?  

Hastanın herhangi bir kronik hastalığı var mı?

Solunan veya cilt ile temas eden herhangi bir maddeyle ilişkili mi (mesleki bir ortamda oluşabilir)?

 Böcek ısırmaları veya sokmaları ile ilişkili mi?

Muayane de en çok anjiödem eşlik ediyor mu diye bakılmalıdır. Dermografizm ve ürtikeryal vascülit açısından dikkatli olunmalıdır. Tüm vücutta noktasal toplu iğne başı lezyonlar kolinerjik ürtiker açısından önemli bir ipucudur.

Tanı nasıl konulur?

Hem akut hem de kronik ürtikerin maalesef %50 nin sebebi bulunamıyor. Bunlarsa idiyopatik veya Otoimmun ürtiker deniliyor. Ayırıcı tanı açısından; anjiyoödem, atopik dermatit,  ürtikeryal vaskülit, ilaç erüpsiyonları, Henoch-Schonlein  Purpura (Anafilaktoid Purpura), kontakt dermatit, serum  hastalığı, sistemik mastositoz, tromboflebit gibi antiteler unutulmamalıdır.

Hangi testler yapılabilir?

Cilt alerji  testleri ve spesifik  IgE testleri şüphenilen alerjenlar için yapılabilir. Bileşene dayalı moleküler alerji testleri yapılabilir. Atopik alt yapıyı araştırmak için kan sayımı ve eozinofil değerleri bakılabilir.

Fiziksel ürtiker şüphesinde fiziksel provakasyon testleri yapılabilir. Ek romatolojik şikayetleri ( ağrı, artrit, şişlik gibi) lezyonları olan kişilerde ek kan testleri istenebilri ve cilt biopsisi düşünülebilir.

Biorezonans tarama testi ürtikerli hastalarda intolerans ve hassasiyet konusunda bize fikir verir.

Tedavi Seçenekleri nelerdir?

Histamin bloklayıcı ilaçlar ilk sırada kullanılır. Birinki ve ikinci kuşak H1 antihistaminikler günde 4 doza kadar çıkaılabilir. Beraberinde ranitidin gibi H2 blokerleride katkı sağlayabilir.

Histamin ilaçları ile kontroll sağlanamadığında kortikosteroidler tedavide uygulanır. Ortalama  5-7 güne kadar kullanılan formları veya depo formları tedavide çok etkilidir.

Diğer ilaçlar: Siklosporin, Daflon, kolşisin, omalizumab ve doksepin gibi trisiklik antideprasanlar kullanılabilir.

Ürtiker tedavisinde biorezonans ile ortalama 8-12 seans çalışabilmekteyiz.