Pfizer aşısında 1 milyonda 5 kişide, Moderna aşısı 1 milyonda 2,5 kişide anaflaksi riski taşıyor. (JAMA 2021; 325: 1101-1102) Alerjik reaksiyonlar %90 oranında ilk 30 dk. da gerçekleşiyor. Bu çalışmada anaflaksi geçiren hastaların %32 si anaflaksi öyküsüne sahipti. Biontech ve Moderna aşısındaki polietilenglicol (PEG), Astra-Zenica ve Sputnik V Aşısındaki polisorbot 80 alerjik tepkilere neden olabilecek bileşikler olarak ön plana çıkıyor. Bu nedenle PEG veya polisorat 80 karşı bilinen kesin alerjisi olanlar bu gruptaki Covıd-19 aşını yaptırmamalıdır. Çoklu ilaç alerjisi olanlar bu bileşenlere karşı alerjisi olup olmadığı incelenerek karar verilmelidir.  

Barda ve arkadaşlarının yapmış olduğu çalışmada Biontech aşısını yan etki proflili açısından incelemişler. Aşağıdaki turuncu sütunlar Covid-19 enfeksiyonu olan 100 bin kişiye düşen rakamken, Koyu renk olan sütunsa, aşı sonrası yan etkiler. Pfizer- Biontech mRNA aşıında, hastalığa kıyasla sadece lenf bezi problemlerinde ve zonada belirgin artış görülmüş.  

İsrail’de yapılan bir çalışmada (Mevorach D. NEJM 2021) Miyokardit geçiren vakaları incelemişler. İlk doz 5 milyon ikinci doz da 5 milyon olmak üzere toplam 10 milyon uygulamada 283 olguda miyokardit gelişmiş. 1 kişinin öldüğü bu süreçte 4 vaka ağır seyretmiş.

Lenfadenopati ilk iki dozdan ziyade rapel dozlarda daha sık görülmüş. Varicella Zoster virüs enfeksiyonunu gelişme riski aşıyla artıyor demiştik. Şu ana kadar 91 olgu literatürlere geçmiş. Semptomlar yaklaşık aşıdan 5,8 gün sonra ortaya çıkarken, 10 gün 6 hafta içinde iyileşme olmuş.

Aşıya bağlı bir diğer sorun ise tromboembolik olaylar. Özellikle Oxford -AZ aşısından sonra majör tromboembolik olaylar izlendi. 18-49 yaş arasında 1 milyon uygulamada 20,9 olay bildirilmiş. Olayların %89,1 ilk dozdan sonra gerçekleşmiş.

Yukarıdaki tabloda AZ Oxford aşısı (mor renk), Biontech aşısı (Turuncu renk) ve Covid enfeksiyonu olanlar (pembe renk) olarak gösterilmiş. Kan beyaz hücrelerinde (trombosit düşüklüğü) ve damar pıhtılaşma oranının en çok Covid enfeksiyonunda görüldüğü, AZ aşısında bir parça risk arttığı görülüyor.

Patrone M ve arkadaşlarının yaptığı (Nature Medicine, 25 Oct 2021) çalışmada 1 milyon Covid enfeksiyonu geçiren kişiyi nörolojik komplikasyon açısından taramışlar. AZ aşısında Gullian- Barre sendromunda ve Bell Paralizisnde hafif bir artış görülmüş. Hong- Kong da yapılan bir çalışmada Coronavac aşısı sonrası 2,9 kat Bell Paralizisi görülmüş. 

Hamilelik sürecini inceleyen çalışmalarda ne düşüklerde ne de bebekte aşıya bağlı herhangi bir ek risk artışı görülmemiş. (Kharbanda EO ve ark. JAMA)

Covıd-19 aşılarına bağlı yan etkilere ait verilerin çoğu mRNA ve viral vektör aşılarına ait ve Batı kökenli kaynaklardan alıyoruz bu bilgileri. Ülkemizde yoğun kullanılan ölü virüs aşılarına bağlı yan etki profillerini maalesef bugün itibari ile tam bilemiyoruz. Bu açıdan daha fazla çalışmaya ihtiyaç var.

Bugünlerde 8 milyar doz aşı rakamının aşıldığı düşünülerse, aşı yan etkileri konusunda en azından ilk aylara göre daha güvenilir limanlarda olduğumuzu düşünüyorum.